Panik Atak
Panik atak sıkıntısı yaşayan kişi önceden bir şeyler hissetmeye başlar.Genelde kardiyak semptomlarının ( düzensiz veya hızlı kalp atışı gibi) veya nefes almakla ilgili sıkıntıların( nefes daralması, göğüs ağrısı) eşlik ettiği bir felaket hissi. Atak genelde aniden başlar ve hızlıca zirveye doğru yükselir. Bu sıkıntılı yaşantının tamamı genelde yarım saatten az sürer.
Önemli Noktalar :
- Oldukça yaygındır. Yetişkinlerin %30’u en az 1 kere yaşamıştır.
- Genelde kadınlar erkeklerden daha fazla etkilenir.
- Tedavi edilmediğinde ciddi düzeyde sarsıcı olabilir. Hastaların çoğu atakların psikotik olduğu veya kendilerinin fiziksel olarak hasta olduğuyla ilgili korkularına göre davranışlarını şekillendirir.
- Bazen tedavi kolaydır; belki de sadece biraz rahatlatma ve içine doğru nefes alıp verebilecekleri bir kese kağıdı işe yarayabilir.
- Fakat bazen panik ataklar, duygu durum bozukluklarından kalp krizine kadar olan pekçok hastalığı da örter.
- Bazı panik ataklar köprüyü geçmek veya kapalı bir alışveriş merkezinde dolaşmak gibi özgül durumlar tarafından da tetiklenebilir. Bu ataklar “belirtili” veya “duruma bağlı” ataklar olarak bilinir.Panik bozukluğunda olduğu gibi diğer atakların özgül bir uyaranla bir ilişkisi yoktur ve kendiliğinden ortaya çıkar. Bunlara ise “beklenmeyen” veya “belirtisiz” denir. Üçüncü tür olan durumsal eğilimli ataklar ise, hastanın uyaranla karşılaştığı zaman genelde panik yaşadığı ataklardır.
Patolojik panik ataklar genellikle 20’li yaşlarda başlar.Panik ataklar başka semptomlar olmadan veya agorafobi, sosyal kaygı bozukluğu, özgül fobi,travma sonrası stres bozukluğu duygudurum bozuklukları ve psikotik bozukluklar gibi diğer farklı pekçok bozuklukla bağlantılı olarak aynı zamanda başka bir sağlık durumuna bağlı kaygı bozukluğunda ve maddenin/ilacın yol açtığı kaygı bozukluğunda da ortaya çıkabilir.
Panik Atağın Temel Özellikleri: Panik atak aniden başlayan “savaş ya da kaç” semptomlarının ve göğüs ağrısı, ürperme, sıcak basması, tıkanma , nefes darlığı, hızlı veya düzensiz kalp atışı, karıncalanma, uyuşma, aşırı terleme, mide bulantısı, baş dönmesi ve titreme gibi başka birkaç semptomunda eşlik ettiği korku ve dehşet duygusudur. Bu kişiler gerçek dışı hissedebilir veya akıllarını kaybediyor veya ölüyormuş gibi bir korku yaşayabilir. Bu bedensel belirtilerin en az 4 tanesinin görülmesi gerekmektedir.
AGORAFOBİ
Agorafobi kaygı semptomları ortaya çıktığında kişinin kaçmasının zor veya utandırıcı göründüğü veya yardımın mümkün olamayacağı durumlardan ve yerlerden korkması anlamında kullanılmaktadır. Tiyatrolar ve kalabalık marketler gibi açık yerler ve aynı zamanda evden dışarı çıkmak korkulan durum ve yerlere dahildir. Agorafobisi olan hastalar ya korktukları yer veya durumlardan tamamen kaçınırlar ya da eğer yüzleşebiliyorlarsa yoğun kaygı yaşar veya yanlarında birine ihtiyaç duyarlar.
Agorafobi genellikle evden uzak olma , bir kalabalık içinde yalnız olma, evde tek başına kalma, bir köprüde olma veya otobüs, araba veya trenle seyahat etme gibi durumları kapsamaktadır. Hızla gelişir, sadece birkaç hafta içinde bir dizi panik atak yaşadığında hasta başka ataklar yaşayacağı korkusuyla evden çıkmaktan bile kaçınır. Son yıllarda görülme oranı yaklaşık %1-2’ye yükselmiştir. Kadınlar erkeklere göre yaşamaya daha yatkındır. Bazı hastalar ilk semptomlarını 40 yaşından sonra yaşamış olsalar da bozukluk genelde 10’lu veya 20’li yaşlarda ortaya çıkar. Kalıtımsal yönü oldukça güçlüdür.
ÖZGÜL FOBİ
Özgül fobisi olan hastalar özgül durumlar veya nesnelere karşı nedensiz bir korku yaşarlar. En çok rastlanan fobiler; hayvanlar, kan, yükseklik, uçakla seyahat etmek, kapalı kalmak ve gök gürültüsüdür. Bu uyaranlardan birine maruz kalmanın yarattığı kaygı bir panik atak veya daha genelleştirilmiş bir kaygı formunda ortaya çıkabilir. Fakat bu kaygı her zaman için özgül bir şeye yönelir. Hastaların genelde birden fazla özgül fobisi bulunmaktadır. Korku uyandıran aktiviteler veya nesnelerle karşılaşmak üzere olan bir kişi, kendini anında gergin ya da panik içinde hissedecektir. Bu duruma da “beklenen kaygı” denir. Kan, yara ve enjeksiyon tipi özgül fobileri olan hastalar genelde “vazovagal” tepki yaşar, bu da hastaların düşük kalp hızı, ve tansiyon sonucu bayılmaları anlamına gelmektedir.
Özgül fobi genel nüfusta en çok karşılaşılan kaygı bozukluklarından biridir. Başlama yaşı genellikle çocukluk dönemi veya ergenliktir , özellikle hayvan fobileri daha erken başlama eğilimindedir. Bazıları bir hayvan tarafından ısırılmak gibi travmatik bir olaydan sonra başlar. Her ne kadar ruhsal bozukluklarda eş tanı kural olsa da durumsal bir korkunun diğer özgül fobi tiplerine göre depresyon ve madde kötüye kullanımı gibi eştanı aldığı bozukluklar daha fazladır. Kadınlarda bu durum belki de 2’ye 1 oranında olmak üzere erkeklere göre çok daha fazladır.
İpek SAYIN
PSİKOLOG